AEF LIVE: een festival over samen werken aan hoe we samen leven!

Wie vanaf de Maliebaan even stil is blijven staan om te kijken, zal een festival hebben gezien dat méér wilde vieren dan denkkracht, retorica en analytisch vermogen. In beweging zijn, daar ging het om vanavond. Denken én voelen, dromen én doen.

Ongelijk of (on)rechtvaardig?

Hoe gevarieerd de avond ook was: van alle dromen, woorden en gedachten gingen er heel veel over de toekomst. Vergezichten over hoe het anders kan; beter, mooier, effectiever, gelijkwaardiger. Een onderwijsstelsel met kansen voor iedereen. Een gelijkwaardig herstel voor slachtoffers van de toeslagenaffaire. Een werkcultuur die sociale veiligheid voorop stelt en waarin iederéén zich welkom voelt.

Een term die daarbij veelvuldig viel was ‘gelijkwaardig(er)’. ‘Wanneer is ongelijkheid onrechtvaardig en wanneer is het dat juist niet’, vroeg adviseur Tim Robbe zich bijvoorbeeld af in een debat over ongelijk investeren in de zorg. ‘Zijn we ongelijk aan het investeren of ongelijk aan het compenseren?’, vroeg Rik Horstman, directeur van Spoor030, retorisch in diezelfde sessie. ‘De ongelijkheid zit ‘m in het feit dat sommige mensen het aanbod veel makkelijker weten te vinden dan anderen’, antwoordde een bezoeker in het publiek.

Over gelijkwaardig herstel ging het bij Laurentien van Oranje, die haar toehoorders opriep vooral niet te beleefd te zijn en schurende vragen te stellen, ‘zodat we uitkomen bij de onderstroom en we het echt ergens over kunnen hebben’. Of de methode van de stichting ook zou kunnen werken op andere plekken, zoals de IND of in Groningen, wilde iemand graag weten. ‘Er komen inderdaad veel mensen naar ons toe met die vraag en ik geloof zeker dat dat kan’, antwoordde Laurentien.

Wanneer het herstel is afgerond en opgelost, vroeg een andere bezoeker. 'Als de laatste ouder zegt: ik voel me eerlijk behandeld en ik voel me weer onderdeel van Nederland. En laten we vooral ook niet de kinderen en dejongeren vergeten.’ Hoe je overeind blijft in een heuse mediastorm ten slotte? ‘Door koers te houden’, vertelde Laurentien. ‘Hoe heftiger de weerstand, hoe dichterbij je komt bij de kern van het probleem.’ En zelf, gewoon, als mens? ‘Ik neem de signalen serieus, maar ik neem en voel ze níet persoonlijk.'

‘Als ik terugga, moet ik vechten’

Over weerstand en tegenspraak ging het ook bij Volkskrant-columnist Kustaw Bessems, die in zijn sessie over de crisis in het openbaar bestuur stelde dat tegenspraak ‘op microniveau in organisaties al heel lastig is’ en dat hij dat ‘in heel veel processen terugziet’. In een andere sessie vond Ferdie Licher, directeur Bouwen en energie van ‘BZK’, dat hiërarchie geen rol moet spelen bij het doorgronden van een vraagstuk. ‘Het gesprek over de inhoud moet centraal staan, niet of iemand directeur is of junior beleidsmedewerker.’

Even ademen dan, na al die woorden en strijdbare gedachten in de richting van de toekomst. Tijd om je op te laten aan de HET-IS-NOOIT-TE-LAADPAAL. Durf even te dromen en inspiratie op te doen; in onze expositieruimte bijvoorbeeld, waar de kunstenaars je meenemen in een reis door hart en ziel. Of doe eens even niets. Gewoon, even lummelen op een bankje in de stilte van het gras.

Óf ervaar hoe het is om met een VR-bril een spel te spelen en daarmee je brein te trainen. Luister naar de verhalen van gevluchte Oekraïners zoals Denys, die zijn familie zo mist maar niet terugwil omdat hij dan moet vechten aan het front. Die vertelt hoe gevoelig zijn keuze ligt, to put in mildly, bij vrienden en anderen die wél zijn gebleven. ‘Ik moet elke dag opnieuw besluiten om niet terug te gaan’, zo legt hij in het Engels zijn voortdurende worsteling uit aan gesprekspartner Leone.

De woorden die we (niet) kiezen

Hoeveel woorden zouden er vanavond hier zijn gesproken? Hebben ze ons de verhalen verteld die de sprekers ons wílden vertellen?

‘We vinden het inhumaan, maar hoeveel zin heeft het om te roepen dat we het inhumaan vinden?’ vroeg bestuursvoorzitter van VluchtenlingenWerk Frank Candel zich af in een sessie waarin feiten en fabels rondom migratie werden ontrafeld. ‘We gebruiken veel ‘rechtvaardigheidstaal’ in dit debat’, analyseerde mediawetenschapper en framing-expert Mirjam Vossen. ‘Bijvoorbeeld door te wijzen naar wettelijke afspraken en internationale verdragen. Maar de grote groep in het midden heeft iets tastbaarders nodig, een concreter verhaal dat over mensen gaat.’

Hester Benedictus ontwikkelde de app ‘Lees Simpel’, die taaie (overheids) brieven in luttele seconden vertaalt in een paar ‘bullet’s’ die de ontvanger vertellen wat de verzender nu precies bedoelt - en wat er van de ontvanger wordt verwacht. Een voor vele bezoekers zichtbaar indrukwekkend staaltje AI. Toch ziet Hester haar eigen app op termijn zélf het liefst verdwijnen. ‘We moeten het probleem oplossen aan de kant van de verzender.’ Ook dáár kan de app bij helpen, dat dan weer wel.

Onze ervaringen kleuren onze verhalen

Even verderop herschrijven AEF’ers Indra en Sabrina het verhaal van de bibliotheek, die allang zoveel veel meer is dan een verzameling boeken, zoals een boek zoveel meer is dan een verzameling woorden. ‘Een plek om je kennis te verrijken en jezelf te ontwikkelen, te lezen en te schrijven, maar ook: een plek waar creativiteit en kunst de ruimte krijgen, een spilfunctie in de buurt, waar mensen samen komen en elkaar ontmoeten.’

Het zijn onze ervaringen die betekenis geven aan de woorden die we horen. Wat rechtvaardig is, hoe we kijken naar de toekomst, in welk licht we de keuzes van anderen bezien. Onze ervaringen kleuren de taal die we spreken en de verhalen die we vertellen. Wie we het woord geven, waar de tegenspraak ligt en hoe tastbaar we opschrijven wat we nu eigenlijk bedoelen. Vanavond kwamen we samen met al die verschillende verhalen. Om te delen wat we denken, voelen, vinden en willen.

Om van elkaar te leren en te leren kijken door de ogen van de ander. Voor onszelf, elkaar en onze toekomst samen.

Tekst: Sonja Alferink
Foto’s: Isolde Woudstra