De beslagvrije voet: wat betekent de nieuwe wet voor schuldeisers en mensen met schulden?

Mensen die een schuld moeten aflossen, kunnen te maken krijgen met beslag op hun loon of uitkering. Voor de overheid is het belangrijk dat mensen die hiermee te maken krijgen toch genoeg geld overhouden om van te kunnen leven. Daarom wordt er een bedrag vrijgesteld van dit 'beslag': de beslagvrije voet (bvv).

In de praktijk pakte deze regeling niet altijd goed uit. Zo leverden mensen niet altijd alle benodigde informatie aan en werd de bvv als gevolg daarvan te laag vastgesteld voor deze groep. De procedures werden bovendien gezien als ingewikkeld, en er was geen goed en werkbaar overzicht over de verschillende 'beslagen'.

Lost de nieuwe wet alle knelpunten op?

Daarom is op 1 januari de wet vereenvoudiging beslagvrije voet ingesteld, met als doel om deze knelpunten zo veel mogelijk op te lossen en het proces eenvoudiger te maken voor de mensen die met 'beslagen' te maken krijgen. Hoe pakt deze nieuwe wet uit in de praktijk? Om daar een beeld van te krijgen, vroeg het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid ons om een tussentijdse evaluatie uit te voeren van deze wet, met als doel om, zo nodig, op tijd bij te kunnen bijsturen.

De belangrijkste conclusie die we konden trekken was dat de belastingvrije voet beter lijkt te werken na invoering van de nieuwe wet. De bvv wordt vaker correct vastgesteld dan voorheen. We zagen bovendien dat de coördinatie en de samenwerking tussen verschillende betrokken instanties is verbeterd. Het proces is ook eenvoudiger geworden voor de mensen die met een beslaglegging te maken krijgen.

Toch zien we ook belemmeringen en nadelen van het nieuwe systeem. De rekenmethode zelf is volgens zowel professionals als de betrokkenen ingewikkeld, vooral voor mensen met wisselende inkomens.

Een goede balans tussen schuldeisers en mensen met schulden

'Dit traject laat goed zien hoe de wetgever zoekt naar een balans tussen de belangen van schuldeisers en mensen met schulden', vertelt projectleider Maxime. 'Tegelijkertijd wordt er gewerkt aan een uitvoerbaar systeem. Soms moet je daarin keuzes maken die met elkaar op gespannen voet staan. De nieuwe rekenmethode gaat bijvoorbeeld uit van bestaande registraties, zodat de beslagene zelf geen informatie hoeft aan te leveren. Van de ene kant is dat eenvoudiger voor mensen, maar het nadeel is dat de methode minder goed rekening kan houden met specifieke omstandigheden.'

Welke consequenties heeft de nieuwe rekenmethode voor specifieke groepen?

Gelijktijdig met de tussentijdse evaluatie, hebben we ook een verdiepend onderzoek uitgevoerd naar de effecten van de nieuwe rekenmethode op de bvv voor specifieke groepen. De nieuwe rekenwijze leidt voor veel mensen namelijk tot een iets andere bvv, omdat deze accenten legt op op andere onderdelen. In sommige gevallen lijkt de bvv daarmee hoger uit te komen, in andere gevallen lager. Dit was voor een deel voorzien bij het opstellen van de wet maar er kwamen ook signalen binnen, specifiek over de groep AOW-gerechtigden, dat de uitwerking nog lager was dan verwacht.
Uit ons onderzoek is gebleken dat het hanteren van de algemene bijstandsnorm voor 'beslagenen' boven de AOW-gerechtigde leeftijd niet het grootste lijkt knelpunt te zijn: AOW’ers gaan er als groep weliswaar gemiddeld op achteruit met de nieuwe rekenmethode, maar in de vergelijking tussen beschikbaar inkomen en uitgaven komen zij niet slechter uit dan andere huishoudens.

Dat gezegd hebbende: er spelen wel degelijk knelpunten bij een déél van de AOW’ers met schulden, vooral in de gevallen waarin verschillende negatieve effecten in inkomen, wonen en zorg elkaar versterken, of als gevolg van de 95%-regel, waarmee mensen met schulden áltijd iets aflossen, ook als de bvv hoger is dan het feitelijk inkomen.

Ook de kosten voor kinderopvang blijft een belangrijk aandachtspunt, zo concludeerden we in ons onderzoek. Niet alleen vanwege de grote tekorten tussen beschikbaar inkomen en uitgaven die zich kunnen voordoen, maar ook om het potentiële gevolg daarvan: ouders die stoppen met hun werk omdat zij de daarvoor benodigde kinderopvang niet meer kunnen betalen.

Wil je meer weten? Stuur projectleider Maxime een bericht!