Een toekomstbestendige regiovisie voor de ouderenzorg: hoe ontwikkel je die?
Een toekomstbestendige regiovisie voor de ouderenzorg: hoe ontwikkel je die?
Met veel plezier heeft AEF de afgelopen 2,5 jaar samen met het regionale samenwerkingsverband AVANT gewerkt aan het ontwikkelen van een toekomstvisie voor de ouderenzorg in de regio Zuid-Holland Noord. Vlak voor de zomer droegen we in vol vertrouwen onze rol als procesbegeleider over aan Hanne Wiegman-Windig. Met onze adviseurs Marlijn Althuizen en Alke Nijboer blikken we nog één keer terug op een ook voor ons bijzonder traject.
‘Goede zorg waarborgen voor al onze ouderen in 2040’. Dat was het doel dat het regionale samenwerkingsverband AVANT in Zuid-Holland Noord voor zichzelf formuleerde. In gezamenlijkheid, omdat de ouderenzorg in de regio zo onder druk staat dat verschillende betrokken zorgorganisaties zich realiseerden dat alleen door samen te werken een toekomstbestendige oplossing kan worden gerealiseerd.
Maar hoe geef je de samenwerking tussen al die verschillende partijen vorm? En hoe doe je dat eigenlijk: een visie ontwikkelen en een plan opstellen die beide recht doen aan zowel de behoeftes van ouderen als de mogelijkheden van de zorgaanbieders? Om hierover mee te denken en het proces te begeleiden, schakelde AVANT AEF’ers Alke Nijboer, Aris van Veldhuisen en Marlijn Althuizen in.
De urgentie: een regionaal tekort van honderden verpleegzorgplekken in 2040
AEF-adviseur Marlijn Althuizen: ‘De urgentie was glashelder: een voorspelde verdubbeling van het aantal ouderen in de periode 2020-2040 in de regio, géén ruimte voor verdubbeling van het aantal zorgplekken en bovendien een nijpend personeelstekort. Zowel de kwaliteit als toegankelijkheid van de gehele ouderenzorg staan hierdoor onder druk, nu en in de toekomst.’
Samen met AVANT en het zorgkantoor Z&Z is AEF eerst aan de slag gegaan om het regiobeeld voor de ouderenzorg in kaart te brengen. Marlijn: ‘We inventariseerden het aanbod en de vraag en maakten een zogenaamde ‘gap-analyse’. Daarin werd direct zichtbaar hoe groot het tekort aan met name verpleegzorgplekken daadwerkelijk is in de regio. Voor Zuid-Holland Noord loopt dat aantal op tot een tekort aan 4260 plekken in 2040. Geen fijne conclusie, maar wel een belangrijk startpunt, want van daaruit konden we verder met het onderzoeken van mogelijke oplossingen.’
Een regiovisie opstellen: hoe doe je dat?
Volgende stap in het proces: het opstellen van een regiovisie. Wat is dat precies? Adviseur Alke Nijboer: ‘In de regiovisie staat ten eerste de urgentie en de ambitie voor de regio verwoord vanuit een gezamenlijk perspectief. En daarnaast de concrete opgaven die uit die ambitie voortvloeien en die de partijen samen willen oppakken.’
Hoe kom je tot zo’n visie, met zoveel verschillende mensen en organisaties aan tafel? Marlijn Althuizen: 'We zijn gestart met het voeren van veel gesprekken over wat iedereen precies verstaat onder ‘de verpleeghuiszorg van de toekomst’ en ‘wat er nodig is om goede zorg te kunnen blijven bieden.’ Vervolgens hebben we gekeken naar welke opgaven we in gezamenlijkheid moeten oppakken en wíe daarin wát gaat doen.’
Alke Nijboer: ‘Door deze vragen met elkaar door te nemen ontstond er ook een gesprek over ‘wat wij met elkaar verstaan onder ouder worden’ en ook over ‘wat de rol van de ouderenzorg daarin is en hoe deze rol in verhouding staat tot andere organisaties in de zorgketen’. Als je de uitdagingen die er liggen het hoofd wil bieden, móet je ook durven kijken naar hoe het anders kan. Naast inzet en vertrouwen van de individuele organisaties vraagt dat soms ook echt om een gezamenlijke omslag in het denken’.
Kern van de nieuwe visie: een ander perspectief op ‘zorg’ en ouder worden
Precies daarin ligt ook de kern van de visie die AVANT uiteindelijk heeft opgesteld: Een veranderend perspectief op zorg rondom ouder worden: niet alles is nog zorg en vindt plaats in een verpleeghuis. Het gaat veel vaker over gezondheid en welzijn in de thuisomgeving. Dit betekent een verschuiving van ‘zorgen voor’ naar ‘zorgen (samen) dat’. Uitgaan van wat iemand zelf nog kan. En bewustwording creëren over wat ‘ouder worden’ betekent en waar je je zelf op kunt voorbereiden.
Concreet betekent dit bijvoorbeeld dat je als zorgaanbieder kijkt naar welke zorg en welke hulpmiddelen een oudere nodig heeft om langer thuis te kunnen blijven wonen. Maar ook dat er vroeg in het zorgproces goed en duidelijk gecommuniceerd moet worden over wat er wel en wat er niet mogelijk is. En: niet alleen kijken naar fysieke klachten maar ook oog houden voor de sociale en geestelijke behoefte van de oudere.
Alke: ‘Uit de gezamenlijke visie hebben we uiteindelijk een agenda met zes gebieden opgesteld waarin de organisaties samen willen gaan werken.’
Regionale samenwerking in de toekomst
Alke: ‘Ik geloof in samenwerken in de regio. De zorg voor mensen is per definitie sector- en domeinoverstijgend. Een oudere heeft vaak meerdere aandoeningen en hulpvragen. Dat betekent dat hij of zij te maken heeft met verschillende zorgprofessionals, verschillende organisaties én verschillende financieringsstromen. Ondanks de complexiteit van het zorgsysteem is het via regionale samenwerking al wel mogelijk om concrete stappen te zetten.’
'Als het bijvoorbeeld lukt om (vanuit de WMO) de zelfredzaamheid van ouderen te stimuleren, kan de inzet van de wijkverpleegkundige (vanuit de ZVW) misschien langer uitgesteld worden. Daarom is het zo belangrijk om als betrokken organisaties met elkaar om tafel te zitten, om van elkaar te weten wat er speelt en vervolgens tot afspraken te komen.’