Hoeveel kosten maken gemeenten voor de opvang van Oekraïeners?

Hoeveel kosten maken gemeenten voor het opvangen van een vluchteling?

AEF’er Koen van Wijk: “’Een bed’ kostte in 2024 ongeveer €49 per dag. Dat is een gemiddelde, maar het bedrag verschilt per gemeente. Dat komt omdat elke gemeente zelf mag bepalen hoe ze de opvang inricht en ook zelf van alles moet inkopen, zoals mensen voor de beveiliging of schoonmaak. De grootste variatie in kosten heeft te maken met het soort opvanglocatie (een hotelkamer is een stuk duurder dan een oud bejaardentehuis) en met de vraag of ontheemden ook catering ontvangen of niet. Op de meeste plekken is dat niet nodig, maar op locaties waar niet gekookt kan worden, is er soms geen andere optie.”

Kunnen gemeenten verlies leiden op het opvangen van (Oekraïense) ontheemden?

“Gemeenten krijgen vanuit het ministerie een normbedrag per bed per dag. Als ze meer uitgeven dan dat normbedrag, kunnen ze ook hun totale kosten declareren. Op die manier zouden ze dus nooit verlies moeten leiden op de opvang. Wij hebben een nieuw gemiddelde berekend voor het normbedrag: dat bedrag is opnieuw iets lager dan het jaar daarvoor. Dat komt omdat er in de eerste crisisfase soms voor dure noodoplossingen is gekozen. Inmiddels zijn die vaak afgeschaald en is de opvang efficiënter geregeld. Denk daarbij bijvoorbeeld aan vaste inhuur in plaats van tijdelijke krachten bij de gemeente.”

Vanaf 2025 betalen Oekraïense ontheemden ook een eigen bijdrage. Hoe haalbaar is dat?

“Dat klopt; gemeenten zijn voortaan verplicht om een eigen bijdrage te heffen en het leefgeld in te houden van ontheemden die een inkomen hebben. We hebben onderzocht hoeveel tijd en geld het gemeenten zal kosten om deze taak uit te voeren. Het was niet gemakkelijk om dat te schatten, omdat veel zal afhangen van hoe de Oekraïners zelf reageren op deze regels.

De nieuwe regels zeggen ook dat dit beleid niet mag leiden tot ‘onevenredig nadeel voor de ontheemde’, bijvoorbeeld doordat die een heel laag inkomen heeft en daardoor opeens zijn of haar leefgeld kwijtraakt. Als er daardoor veel maatwerk nodig is of vaak bezwaar wordt gemaakt, dan zal dat natuurlijk leiden tot meer werk voor de gemeente.”

Waar liggen de belangrijkste knelpunten voor gemeenten in de opvang?

“We zagen dat gemeenten behoefte hebben aan meer langetermijnperspectief rondom de opvang en de bekostiging. Ze willen hun opvanglocaties bijvoorbeeld vaak inrichten voor langduriger verblijf, maar kunnen moeilijk grote investeringen doen of langdurige contracten aangaan omdat de bekostiging steeds niet langer verlengd wordt dan met een jaar.

Op basis van ons onderzoek heeft het ministerie eind vorig jaar in een brief aan de Tweede Kamer de norm en de bekostigingsregeling bijgesteld. Ze hebben ervoor gekozen om de meest kostbare onderdelen van de opvang (hotels en schepen, en kosten voor catering) uit de norm te halen.

Ze hebben ervoor gekozen om de duurste onderdelen van de opvang (hotels en schepen, en kosten voor catering) uit de norm te halen. Het nieuwe normbedrag is dus lager dan ons geraamde gemiddelde en dat betekent dat gemeenten minder geld krijgen. Enerzijds is dat misschien een uitkomst waar gemeenten minder blij mee zullen zijn, anderzijds kunnen gemeenten het totaalbedrag aan kosten nog steeds declareren, ook als die kosten hoger zijn dan het nieuwe normbedrag. In die zin kan de nieuwe regeling ook de doelmatigheid bevorderen.”

Wat maakt dit voor jou een bijzonder project?

“We staan met bijna honderd gemeenten in contact over dit complexe crisisdossier en proberen echt helderheid te schetsen over het financiële plaatje rond de opvang van Oekraïners. Van ambtenaren op het ministerie en bij gemeenten krijgen we vaak terug dat ze onze rapporten gebruiken om grip te krijgen op de opvang. Dat is natuurlijk een mooi compliment voor ons, maar vooral fijn en belangrijk voor iedereen die betrokken is bij de opvang van Oekraïense ontheemden.”

Meer weten? Stuur Koen een berichtje.